Kaszel jest odruchem, który z założenia nie jest objawem choroby. Ma usuwać z dróg oddechowych substancje drażniące albo ciała obce. Podczas kaszlu prędkość powietrza przepływającego przez oskrzela sięga 108 km na godzinę, a w krtani może wynosić nawet ponad 420 km na godzinę. Kaszel powstaje na skutek pobudzenia receptorów kaszlowych znajdujących się w błonie śluzowej dróg oddechowych. Wywołuje go np. drażniące działanie dymu tytoniowego, gazy (np. amoniak, chlor), cząstki kurzu, drobiny jedzenia, a u dzieci nawet spore przedmioty (pionki do gry, nasiona czy koraliki). W stanach uczuleniowych czynnikiem drażniącym może być rzadka wydzielina śluzowa, spływająca z nosa po tylnej ścianie gardła. W przypadku przeziębienia czy innych schorzeń układu oddechowego przyczyną kaszlu jest odsłonięcie receptorów w wyniku uszkodzenia śluzówki przez bakterie albo wirusy. Kaszel może być też objawem chorób niezwiązanych z układem oddechowym -takich jak choroba refluksowa, czyli cofanie się treści żołądkowej do przełyku, albo skutkiem ubocznym przyjmowania leków - takich jak ACE. Wyróżniamy kilka rodzajów kaszlu:
kaszel suchy - występuje głównie w pierwszych dniach infekcji, nie towarzyszy mu odkrztuszanie plwociny więc jest „nieproduktywny'; za to bywa bardzo męczący, może utrudniać sen i dodatkowo podrażnia śluzówkę dróg oddechowych, uwrażliwiając ją na ataki drobnoustrojów;
- kaszel wilgotny - pojawia się w kolejnych dniach infekcji dróg oddechowych i połączony jest z odkrztuszaniem plwociny, z którą wydalamy też martwe komórki i bakterie; kaszel szczekający - występuje w zapaleniu krtani; obrzęk tkanek krtani utrudnia oddychanie (przy wdechu słychać świst) i nasila duszność;
- kaszel przewlekły, połączony zazwyczaj z odpluwaniem gęstej plwociny; występuje głównie rano, po przebudzeniu, może trwać tygodniami, jest trudny do wyleczenia, o ile nie usunie się przyczyny, np. nie zaprzestanie palenia tytoniu; jest jednym z ważnych objawów przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.